Abhazlar, gürcü soyundan olmayıp kendilerine özgü etnik bir topluluktur. Buna karşılık gürcü olmayan Kafkas halkları arasında gürcülere en yakın olanı bunlardır. Abhazeti beyliği orta çağlardan bu yana Gürcistan içinde yer alan bir bölgedir. İnanç olarak çok tanrılı olan Abhazlar, ortaçağda gürcülerin aracılığı ile Hıristiyanlığa geçtiler. Bu dönemlerde yapılan manastır ve kiliselerden bir kısmı günümüze kadar ayakta kalmayı başardı. Abhazya XVII, yüzyılda Osmanlı egemenliğine girdi. Halkın bir kısmı Müslüman oldu. Bir kısmı da pagan geleneklerini sürdürmeye devam etti. Pagan dini bu gün bile azçok değişikliklerle sürüp gelmektedir. Abhazlar hoşgörülü insanlardır. Aralarında inanç farklılıkları çatışmalara ve sürtüşmelere yol açmaz. Putperest, Hıristiyan ve Müslüman Abhazlar, sevgi, saygı ve uyum içerisinde birlikte yaşamayı bilirler.
Abhazya toprakları Karadeniz kıyı boyunda, Kafkas sırtlarının denize bakan yamaçlarında yer alır. Kuzey ve kuzeybatısında Rusya, doğusunda Samegrelo ve Svaneti bölgeleri bulunmaktadır. Gudauti, Sohumi, Gulripşi, Oçamçire Gali ve Gagra illeri Abhazya’da bulunan şehirlerdendir. Kıyı boyları rakımlı küçük düzlüklerden oluşur. Buralarda kış aylarında kar yağışı nisbeten azdır. Bazen kış boyunca kıyı boylarında yabani kır çiçeklerinin açtığı görülür. İklim kendine özgü birçok meyve yetiştirilmesine elverişlidir. Burada yetişen meyve çeşitleri Gürcistan’ın diğer bölgelerinde hayat bulamaz. Geçmiş yıllarda ormanlarında yabani zeytin ağaçları bulunurdu. Bunlar sökülüp Sohumi bahçelerine dikildi. Limon ve diğer narenciye çeşitleri burada doğal ortamlarda yetişir. Başta meşe olmak üzere çok çeşitli tropik orman ağaçları yetişir. Ceviz, kızılağaç, şimşir, ardıç, selvi, bambu bunlar arasında sayılabilir. Savaş öncesinde Abhazya’da tarımında çaycılık çok önemli bir konuma sahipti. Çay bahçelerinin büyük kısmı Oçamçire ve Gali illerinde yer almaktaydı. Kohori, Gagra, Ahali Atoni’de çok ciddi manada narenciye yetiştiriliyordu. Gürcistan’da yetiştirilen tütünün yüzde 50’si Abhazya’da yetiştirilmekte idi. Bölge gölleri ile de zengindir. Burada bulunan 186 gölden en popüleri Ritsa gölüdür. Abhazya tarihi ve doğal eserleri ile bir hayli zengin bir konuma sahiptir.
1810 yılında Abhaz beyi Giorgi (Sefer) Şervaşidze Rus uyruğuna girmeyi kabul etti. 1864’te Abhazya’da Rus İdaresi kuruldu. 1883’de burası “Sohumskaya Okruga” adıyla Kutaisi genel valiliğine bağlandı. Çarlık Rusya’sı Kafkasya’ya yayılmaya başlamasıyla birlikte bölgenin küçük halklarıyla çatışmalara girdi. Küçük ölçekli ama uzun zamana yayılan savaşların sonunda Rusya, 1801-1864 arasında bütün Gürcüstan’ı ele geçirdi. Abhazya’da Rus yönetimi 1864’te kuruldu ve Müslüman Abhazların büyük bölümü Osmanlı topraklarına göç etmek zorunda kaldı. Çağdaş Abhaz tarihçiler bu dönemde bölgeye Gürcüler ve Rusların yerleştirildiğini ileri sürmektedirler. Gürcü tarihçiler de Gürcü/Kartveli halklarının (Megreller ve Svanlar) eski çağlardan beri Abhazya’nın yerli halkı olduğunu yazmaktadırlar. Adigeler, Abazalar gibi bir Kuzey Kafkas halkı olan Abhazların bölgeye kuzeyden göç ederek geldiklerini belirtmektedirler. 20. yüzyılın başında Abhazların bölgede bir azınlık olması da bir başka olgudur. 1911 tarihli Encyclopædia Britannica‘daki maddede Sohum-kale (Sohumi) nüfusunun 43.000 olduğu, bu nüfusun üçte ikisinin Kartvelilerden, üçte birinin Abhazlardan oluştuğu yazmaktadır. 1917 Bolşevik Devrimi’nden sonra Abhazya, siyasal ve kültürel alanda geniş özerlik elde etti. Stalin 1931’de Abhazya’yı Sovyet Gürcüstan’ı içinde özerk cumhuriyet haline getirdi. Bu dönemde Gürcü nüfusu oransal olarak Abhazlardan daha fazla artış gösterdi. Ayrıca bölgeye yoğun Gürcü ve Rus nüfusu yerleştirildi. 1886’da yaklaşık kişilik küçük topluluklar olan Gürcülerin sayısı 1989’daki sayımda 250,000 Ruslarınki de 75.000’i buldu. Stalin’in ölümünden sonra özerk cumhuriyette Abhazlara daha geniş iktidar ve hükümette daha çok temsil edilme hakkı tanındı. Sovyet yönetimi, küçük cumhuriyetleri edebiyat ve kültürel gelişmelerini destekliyordu. Abhazlar özerk cumhuriyette azınlık olmalarına karşın, siyasal gücü ve bürokrasiyi ellerinde tutuyorlardı. Abhazlara her alanda tanınan kota, Sovyet yönetiminin “böl ve yönet” politikalarıyla da ilişkiliydi. Gürcüstan’daki özerk cumhuriyette Abhazların sahip oldukları haklar, Sovyetler Birliği’nin başka hiçbir özerk cumhuriyetinde tanınmamıştı. Bu durum, Gürcüler ile Abhazların karşı karşıya gelmelerinin de nedenlerinden biri oldu. Sovyetler Birliği’nin çözülmeye başladığı 1980’lerin sonlarında, Gürcüstan’ın bağımsızlığa doğru yol aldığı süreçte,
Abhazlar ile Gürcüler arasındaki gerilim iyice yükseldi. Pek çok Abhaz muhalif, Gürcüstan’ın bağımsızlığını kazanması halinde Abhazya’nın da bağımsızlığını ilan etmesi hakkı bulunduğunu, bağımsız Gürcüstan’da “Gürcüleştirme” politikalarının gündeme geleceğini ileri sürdü. Gürcüstan, Zviad Gamsahurdia liderliğinde 6 Nisan 1991’de bağımsızlığını ilan etti ve Gürcüstan Demokratik Cumhuriyeti’nin 1921 tarihli anayasasına döndüğünü duyurdu. Pek çok Abhaz bunun Abhazya’nın özerkliğinin kaldırılması anlamına geldiğini ileri sürdü. Oysa 1921 tarihli anayasada Abhazya özerk bir cumhuriyet olarak tanınıyordu. 23 Temmuz 1992’de, Abhazya parlamentosu çoğunluğun oylarıyla bağımsızlığını ilan etti. Ardından düzensiz Gürcü birlikleri Abhazya’ya girdi ve Gürcü yönetimi bölgenin büyük bölümünü kontrol altına aldı, parlamentoyu da kapattı. Rus güçlerinin denetimi altında kurulan Kafkas Halkları Konfederasyonu şemsiyesi altında bir araya gelen Çeçenler, Rus Kazaklar ve Osetler, Ahbaz ayrılıkçı güçleri ve Rus birlikleriyle birleşerek Gürcülere karşı savaş başlattılar. Rus subayların yönetimindeki askeri birlikler, Eylül'de Gürcüleri yenilgiye uğrattı. Sonunda Gürcüstan topraklarında bir Rus-Gürcü cephesi oluştu. 3.000 kişinin öldüğü savaş sonrasında Rus ordusu, Temmuz 1993’te, Sohumi'yi elinde tutan Gürcülere karşı saldırıya geçti. Gürcüler ağır kayıplar verdiler ve Sohumi 27 Eylül’de Abhaz ayrılıkçı yönetiminin eline geçti. Abhazya’nın nüfus yapısı 1990’larda büyük ölçüde değişti. 1989’da, Sovyet döneminde yapılan nüfus sayımına göre Abhazya’nın nüfusu yaklaşık 525.000’di ve bu nüfusun % 48’i Gürcülerden oluşuyordu. Abhazların nüfus içindeki oranı % 17 idi. 1993’te, savaşın ardından Abhaz ayrılıkçı yönetimi 250.000 kadar Gürcü nüfusunu bölgeden çıkardı ve bu etnik temizlik sonrasında nüfusun yapısı tamamen değişti. Abhazlar, kalan nüfusun içinde en büyük bölümü oluşturan topluluk haline geldi. Gürcülerin bölgeden çıkarılmasından sonra Abhazya'nın nüfusunun % 45’inin Abhazlardan oluştuğu tahmin edilmektedir. Abhazların dışında bölgede Ruslar, Ermeniler, Gürcüler (ağırlıklı olarak Gali bölgesinde), Yunanlılar ve Yahudiler yaşamaktadır. Birleşmiş Milletler, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı, Avrupa Birliği Konseyi gibi uluslararası örgütler Abhazya’yı Gürcistan’ın bir parçası olarak tanımakta ve anlaşmazlığın görüşmeler yoluyla barışçı bir biçimde çözümlenmesini desteklemektedirler. Abhaz ayrılıkçı yönetimi ise, Abhazya’yı egemen bir ülke kabul etmektedir. Rusya parlamentosu Duma ise, Abhazya’nın Rusya Federasyonu’na katılmasını istemektedir. Ayrıca Rus medyası da ayrılıkçı yönetime destek vermektedir. Savaş sırasında Rusya yetkilileri ayrılık yanlılarına maddi ve askeri destek sağlamıştır. Savaşın başlarında Rusya, ayrılıkçı hareketi siyasal ve askeri alanlarda yönlendirdi. Bugün de Rusya, bölgede bulundurduğu kendi yurttaşı üst düzey görevlilerle Abhazya'yı askeri ve siyasal açıdan denetimi altında tutmaktadır. Abahzya Özerk Cumhuriyeti'nde yaşayan Gürcüler dışındaki bütün nüfusa Rusya Federasyonu pasaportları verilmiştir ve Rus yetkililer gerekli olduğu takdirde kendi yurttaşlarını koruyacaklarını açıklamaktadırlar.
Uluslararası kuruluşlar tarafından tek yasal organ olarak tanınan de jure Abhazya hükümeti, Eylül 2006’da, Gürcüstan yönetimi tarafından kontrol edilen Yukarı Abhazya’nın bir parçası olan Kodori Vadisi’ne yerleşmiştir.
GÜRCİSTAN TARİHİ
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder
muzafferbadem@hotmail.com