15 Temmuz 2011 Cuma

Mtsheta-Mtianeti Bölgesi

Gürcüstan’ın kuzeydoğu kesiminde yönetsel bölge (mhare). Ertso-Tianeti, Pşavi, Hevsureti, Mtiuleti, Gudamakra ve Ksnishevi adlı tarihsel bölgeleri ve tarihsel Şida Kartli bölgesinin bir bölümünü kapsar. Bölgenin idari merkezi, Gürcüstan’ın ilk başkenti olarak bilinen Mtsheta kentidir. Bölgede ayrıca Stepantsminda, Tianeti ve Duşeti yerleşim birimleri yer alır. Gürcüstan'ın üçün yüksek doruğu olan Kazbegi Dağı, bölgenin kuzey kesimindedir. Gürcüstan Askeri Yolu bu bölgeden geçer.
Hevsureti, Kafkas Sıra Dağları Hevsureti’yi Piraket ve Piriki Hevsureti olarak ikiye bölmektedir. Kafkas Sıra Dağlarının Güney eteklerine düşmekte olan Piraket kısmı, Hevsureti Irmağı Aragvi ovasını ve Barisahosa, Gudani topluluklarının topraklarını içine almaktadır. Sıra dağların kuzey eteklerinde yer alan Pirikita Hevsureti ise, Arhotistskali, Arğuni ırmaklarını, Andaki ovasını ve Şatili kabilesine ait köyleri içinde bulundurmaktadır.
Dar ve derin kayalarla dolu olan Hevsureti Bölgesi yüksek dağlık bölgede yer almaktadır. Hevsureti isim derin kayaların Gürcüce karşılığı “Hevi” den gelmektedir. Bu bölgede çok eski dönemlerden beri Gürcüler yaşamaktadır. Pşavi ile birlikte “Phovi” ismiyle bilinmektedir. Hevsureti bölgesinde insanlar kabile düzeninde yaşamaktadırlar. Kaheti krallığına vergi ödeyen bölge insanı civanmertlikleri, vatan sevgisi ve özellikle savaşçı olmaları yönüyle de bilinmekteydi. Hevsureti Bölgesinde tamamen Gürcüler yaşamakta, yerleşim şekli olarak ta köyler bulunmaktadır. Büyüklük olarak çok küçük olan bölge köyleri, Hevsureti, Aragvi, Arhotistskali, Arguni Irmakları, Andaki Ovası’nı ve dağların eteklerinde dağılmışlardır. Kayaların oyulması sistemi ile yapılan kale-evler siştlerle veya toprakla üsten kapatılmıştır. Bu tür evler aynı zamanda ev fonksiyonları dışında savaş durumunda koruma görevi de yürütmektedirler. Hevsureti Bölgesinde çok eskiden beri haycancılıkla uğraşılmaktadır. En fakir ailenin bile en z 3-4 ineği bulunmaktaydı. Zor yaşam şartlarına çok iyi uyabilen Hevsureti ineği verimliliği ile de bilinmektedir. Bölge insanı süt ürünlerinin belli bir oranını satmak için pazarada götürmektedirler. Hevsureti erbosu (eritilmiş yağ) meşhurdur. Az bir oranda buğday, arpa ve patates de yetiştirilmektedir. Halı dokumacılığı ve çorap yapının geleneksel olarak devam ettirildiği bölgede, gümüşçülük, demircilik, kadın mücevherleri ve aile gerekli malzemeler hazırlanmaktadır. Bölge insanı kendine has giyim tarzını (Talavariyi) günümüze kadar korumayı başarmışlardır. Talavari kadın ve erkeğin elbisesinin genel adıdır. Bütün Hevsureti halkının birkaç tane takımı bulunmaktaydı. Hevsureti Bölgesinde bulunan köyler: Şatili, Mutso, Gudani, Hahmati, Barisaho. Halk mimari sanatının en büyük önemlerini örneklerini oluşturmaktadır.
(Pşavi). Tuşeti Bölgesinin dağlık kısmı, Pşavi Irmağının Aragvi Vadisi, Mağaroskari ve Ukanapşavi toprakları Pşavi Bölge sınırlarına girmektedir. Bölgenin zor engebeli yapısından dolayı, Gürcistan’ın gidilmesi en zor olan birisidir. Pşavi ova kasabalarından bir hayli uzakta yer almaktadır. XI yüzyılda Kvetera Beyliğine bağlı olan Pşavi, daha sonra Ertsotianeti Beyliğine geçmiştir. Kuzey kabilelerin baskınlarından korunması amacıyla II Erekle özel birlikler kurmuştur. Pşaveti halkının vatanları ve kendi bölgeleri için zaten mücadeleden kaçınmadıkları için Kral II Erekle söz konusu birliklere Pşaveti halkını sokmamıştır. Göstermiş oldukları büyük kahramanlık ve fedakarlıktan dolayı Kral II Levan Pşaveti halkına daha sonra yerleştikleir Şiraki kış otlaklarını hediye etmiştir. Doğal kaynakları açısından Pşavi fakirdir. Bununla beraber konum olarak yüksek bir bölgde olması hasebiyle, doğal suları, temiz havası Pşavi’nin güzel doğasıyla birlikte turizmin gelişmesi adına büyük bir uyum sağlamaktadır. Pşavi bölgesi evleri arasında mesafe vardır. Pşavi Irmağı Aragvi Vadisinde bulunan köyler dağın eteklerine serilmiş durumdadır. En büyük köy Mağaroskari. Çok yüksekte bulun bazı köylerde ortalama 6-9 kişi uturmaktadır. Bölgede büyük baş ve küçük baş hayvanlar yetiştirilmektedir. Ekilecek arazilerin az olması hasebiyle bağlar bostanlar yok. Sadece ekmek ve bira yapımında kullandıkları arpa yetiştirilmekedir. Arıcılık bölge yapısından dolayı ilgi duyulan bir alandır. Taşınma ve yük taşıma sırasında at kullanılmaktadır.
İç üretime büyük önem verilmektedir. Yün çorap ve Pşaveti kadınlarının zevklerini ve hünerleri çok güzel bir şekilde ifade ettikleri halılar. Nazif yapımları ile dikkat çeken el emekleri, seçilen renklerin uyumu ile de büyük önem arz etmekdedirler. Bölge insanı aynı zamanda demircilik, gümüş ve mücevhercilikle de uğraşmaktadırlar. Mtiuleti’den farklı olarak Pşaveti bölgesinde kültürel eserlerin oranı azdır. İbadethaneler arasında Laşari ve İahsari’nin tanındığı Pşaveti’de Kraliçe Tamar İkonu da önemlidir. Bazı köylerde ise Ortaçağa ait burçlar durmaktadır.
(Mtilueti), Genel manada Tuşeti Bölgesinin yüksek dağlık bölgesinde yer alan Mtiuleti Aragvi Irmağı (Beyaz Aragvi) ve Gudamagari Aragvi Irmağı (Kara Aragvi) vadileri arasında yer almaktadırlar. Kuzey yolu eskiden beri Mtilueti üzerinden geçmektedir. Düşmanlardan korunmak amacıyla krallık yönetimi bütün tarih sıra dağca kaleler etmekteydi. Svaneti Bölgesi’ni saymaz isek burçların oranının en fazla olduğu yer burasıdır. Özellikle Beyaz Aragvi’nin sol bağlantısı, Hada Vadisinde bir hayli fazladır. Mtiuleler bağımsızlığı seven ve mert insanlardır. 200 yıl önce Rusya’yın Gürcistan’ı feth ettiği dönemde isyan eden yöre insanı sayıca üstün düşmana karşı yiğitçe mücadele vermiştir. Mtilueti köyleri Aragvi vadisinden geçen Gürcistan Askeri yolu sıra dağca ve Aragvi Irmağı’nın kollarına ait vadilere üzerinde kurulmuştur. Hayvancılığın merkezlerinden biri olan Mtiuleti’de büyük baş hayvancılıkla beraber, koyunda yetiştirilmektedir. Otlatılacak arazilerin oranının az olması hasebiyle, yöre halkı hayvanlarını otlatmak için Hevsureti bölgesine götürmekte, sonbahar ayında ise Şiraki’ye götürmekte kışı da orada geçirmektedirler. Yanlarında çok az miktarda arpa, darı ve buğday götürmektedirler. Yünün işlenmesi-yünden, kaba kumaşların, kadın ve erkek için elbiselerin hazırlanması, çoban keçesinin ezilmesi, aynı zamanda boynuzların işlenmesi vb. iç üretim geleneksel bir yapıya sahiptir. Mtiuleti halıları zengin renkleri ile dikkatleri üzerlerine çekmektedir. Boyalar geleneksel olarak bitkilerden hazırlanmaktadır. Mtiuleti’de tek kasaba Fasanauri bulunmaktadır. Pasanauri Beyaz ve Kara Aragvi Irmaklarının birleştikleir noktada, deniz seviyesinden 1500 metre yükseklikte yer almaktadır. İçinde bulunduğu güzel doğa güzellikleri ve uygun yerleşiminden dolayı turistlerin ilgisini çeken bir bölgedir.

Gürcistan’ın kuzeydoğusunda küçük tarihsel-coğrafi bölge olan Hevi günümüzde Mtsheta-Mtianeti bölgesindeki Kazbegi ilçesi sınırlarındadır. Hevi Bölgesi, Kafkas dağlarının eteğinde, Tergi nehrinin yukarı kısmında yer almaktadır. Sığ dağların olduğu bu bölge doğa güzelliğiyle dikkatleri üzerinde toplamaktadır. 26 km uzanan Hohi boynunda 4 bin meter yüksekliği geçen dağlar bulunmaktadır. Bunlar arasında en yükseği 5033 metreyi geçmektedir. Buzulun etrafının beyaz örtüyle kaplanmasından dolayı bu dağa Moheviler “Beyaz Gelin” demektedirler. Hevi bölgesinin en önemli nehri Tergi aktif debisi sayesinde mükemmel Darial ovasını kurdu. Bu mükemmel nehir bir çok şairin, gezginin ve ressamın ilham kaynağı olmuştur. Hevinin yüksek dağlık bölgelerinde genel olarak çok güzel çayırlar bulunmaktadır. Çayırlarda yetişen bitkiler ot ve saman olarak kullanılmaktadır. Burada yetişen hayvanlar arasında, doğu Kafkas dağları dağ keçisi, kuşgillerden Kafkas hindisi, dağ kartalı.
Hevinin güzellikleri arasında Subalpur ve alp çayırları ile dolu Cvari geçiti bulunmaktadır. Geçitin güney eteklerinde, Guaduri köyü yakınlarında kış kayam merkezi Gudauiri yer almaktadır. Hevi çok eskiden beri insanların azlığı ile bilinmektedir. Köylerin çoğu 1800 metrenin üstünde yer almaktadır. Bunlar arasında 2400 metre yükseklikte yer alan Rusi Köyü Gürcistan’ın en yüksek yerleşim yeridir. Hevi bölgesinde hayvancılıkta davarcılık ön plana çıkmaktadır. Yün işlemeciliği, örgü ve peynir üretimi yaygındır. Koyunlar arasında özellikle yüksek dağlık bölge şartlarına uyum sağlayan Tuşeti koyunları yaygındır. Hevi bölgesinde şehir olarak sadece Kazbegi vardır. Kazbegi ismi ünlü gürcü yazarı Aleksandre Kazbegi’nin büyük babası Gabriel’e duyulan saygının ifadesidir. Gürcistan’ın askeri yolu üzerinde bulunan Kazbegi, Guro boynunun altında, Tergi nehrinin sağ kısmında, Mginvartsveri ve Gergeti Aziz Teslis Kiliselerinin müthiş manzaraların yer aldığı bölgede bulunmaktadır.

GÜRCİSTAN'IN DİĞER İDARİ BÖLGELERİ


 
            GÜRCİSTAN TARİHİ            



GÜRCİSTAN'IN İDARİ BÖLGELERİ












    Hiç yorum yok:

    Yorum Gönder

    muzafferbadem@hotmail.com