Tacikistan'daki Yahudilerin Tarihi

Yıkılmasından iki yıl önce, Haziran 2006'da Duşanbe Sinagogu'nun ana giriş kapısı.

Tacikistan'daki Yahudilerin tarihi uzun ve çeşitli bir geçmişe sahiptir. Tacikistan Yahudilerinin çoğu köken olarak Buhara Yahudisidir.

Yahudiler ilk olarak M.Ö. 2.yy'da, bugün Tacikistan olarak bilinen Buhara Emirliği'nin doğusuna vardı. Komünistlerin başa gelmesiyle ülke cumhuriyetlere bölündü ve Tacikistan'a 1924'te Özbekistan dahilinde özerklik tanındı. 1929'da ise tam yetkili cumhuriyete döndü.

Tacikistan'ın gelişmesi için Sovyet otoriteleri bölgeye göçü teşvik etti. Bu göçmenler arasında Özbekistan'dan binlerce Yahudi de vardı. Çoğu Yahudi Tacikistan'ın başkenti Duşanbe'ye yerleşip Duşanbe Sinagogu'nu kurdular. II.Dünya Savaşı sırasında ise Aşkenazlardan oluşan ikinci bir Yahudi göç dalgası gerçekleşti.

1970'lerde, gidebilenler, Tacikistan'ın içinde bulunduğu SSCB'den ayrılıp ABD ve İsrail'e göç etti. 1980'lerin sonlarında ise Tacikistan Yahudilerinin çoğu ülkeden ayrılmıştı. 1991'de SSCB'nin çökmesiyle Tacikistan bağımsızlığını kazandı ve ülkede iç savaş çıktı. 1992-1993'te ülkedeki birkaç bin Yahudinin çoğu İsrail ve ABD'ye tahliye edildi. Ardından bulundukları ülkenin vatandaşlığına geçerek Tacikistan'la olan bağları koptu.


1990'larda ülkede kalan 1000 civarındaki Yahudinin birçoğu Tacikistan'dan ayrıldı. Yahudi cemaatinin başına gelen en trajik olaylardan biri gazeteci Meirkhaim Gavrielov'un 1998'de öldürülmesiydi. 1 Ocak 2002 itibariyle Tacikistan'da sadece 100 Yahudi kaldı, ve bu Yahudilerin çoğu Aşkenaz olup hemen hemen hiç Buhara Yahudisi kalmamıştır.

2006'da Duşanbe Sinagogu ülkede ayakta kalan tek sinagog olup ibadete açıktı. Fakat Tacikistan hükümeti Yahudi cemaatine bu sinagogu boşaltmalarını emredip başkanlık sarayı inşa etmeye karar verdi. Cemaate ait mikve, kaşer kasap, ve birkaç sınıfın yıkılmasından sonra uluslararası protestolar nedeniyle yıkımlar Şubat 2006'da geçici olarak durduruldu. Sinagog, belediye mahkemesi kararınca Haziran 2008'de yıkılıp cemaat Duşanbe'nin batısına gönderildi ve burada uluslararası Yahudi örgütlerden ve özel bağışlarla toplanacak paralarla bir sinagog inşa edilmesine izin verildi. Bu olaylar sebebiyle ABD ve İsrail'de yaşayan Tacik kökenli Yahudiler Tacikistan hükümetine karşı olumsuz düşünceler içerisindedir.

Yeni Duşanbe sinagogu 4 Mayıs 2009'da bir işadamı olan Devlet Başkanı İmamali Rahman'ın kayınbiraderi Hasan Assadullozoda'nın bağışladığı binada açıldı. Açılış törenine ABD elçisi Tracey Ann Jacobson, Tacik Kültür Bakanlığı başkan vekili Mavlon Mukhtorov ve İmam Habibullo Azamkhonov katıldı.